بیت کوین سلاحی علیه استعمار پولی | روایتی از مقابله بیت کوین با استعمار

در پاییز سال ۱۹۹۴، خانواده فوده دیوپ (Fodé Diop) خوشحال و سرزنده برای آینده پسر ۱۸ ساله خود، یعنی فوده (Fodé) پول پس‌انداز می‌کردند. فوده، جوانی باهوش ساکن سنگال، آرزوهای بزرگی در زمینه‌های بسکتبال و مهندسی داشت. پدر او، فوده را همیشه تشویق به کار با رایانه و ارتباط با محیط اطراف می‌کرد و به او ایده‌هایی برای تحصیل در اروپا و ایالات متحده معرفی می‌کرد.

اما در یک صبح زمستانی در سال ۹۴، زندگی آن‌ها برای همیشه دگرگون شد. یک شب عادی، خانواده فوده نیمی از پس‌انداز خود را به دلیل کاهش ارزش پول کشور از دست دادند. این تغییر ناگهانی ناشی از تصمیم یک قدرت خارجی بود که در فاصله ۵ هزار کیلومتری از آن‌ها قرار داشت. در واقع در یک شب، ارزش فرانک CFA نسبت به فرانک فرانسه بیش از ۵۰ درصد، ریزش کرد.

این تصمیم به سرنوشت اقتصادی میلیون‌ها سنگالی ضربه زده بود. این وضعیت ناعادلانه تاکنون پابرجا باقی‌مانده است، ولی یک روزنه امید به‌وجود آمده است به نام «استعمارزدایی پولی با بیت کوین» که رهبران سنگال، بیت کوین را سلاحی علیه استعمار پولی می‌دانند.

استعمار پولی فرانک CFA، مانعی برای توسعه در آفریقا

فرانسه در دوران استعمار خود، ۱۵ کشور آفریقایی را به فرانک CFA (ارزی که توسط فرانسه کنترل می‌شود)، وابسته کرد. این سیستم به فرانسه اجازه می‌داد تا سیاست‌های پولی خود را بر اقتصاد این کشورها تحمیل کند و از منابع طبیعی آن‌ها، نهایت استفاده را ببرد.

استعمار پولی فرانک CFA، یک مانع جدی برای توسعه اقتصادی آفریقا بود. این سیستم باعث افزایش تورم، کاهش ارزش پول ملی، کاهش قدرت خرید مردم و ایجاد نابرابری اقتصادی بین کشورهای آفریقایی و فرانسه، می‌شُد. به‌عنوان مثال، در سال ۲۰۲۲، نرخ تورم در فرانسه ۵.۸ درصد بود، در حالی که نرخ تورم در سنگال حدود ۲۱ درصد بود. این اختلاف در نرخ تورم باعث می‌شد که واردات برای مردم کشورهای CFA گران‌تر شود و قدرت خرید آن‌ها، کاهش یابد.

علاوه بر این، اختلاف نرخ تورم به فرانسه اجازه می‌دهد تا از منابع طبیعی کشورهای CFA استفاده کند. به‌عنوان مثال، فرانسه اورانیوم، کاکائو، الوار و … مورد نیاز خود را از کشورهای CFA وارد می‌کند که به دلیل ارزش پایین فرانک CFA، این واردات برای فرانسه، سود زیادی را به همراه دارد. در حالی که کشورهای CFA، درآمد ناچیزی از آن‌ها کسب می‌کنند.

در حال حاضر، ۱۸۳ میلیون نفر در کشورهای CFA زندگی می‌کنند. این جمعیت در حال رشد است، در حالی که جمعیت فرانسه در حال کاهش است. این امر باعث می‌شود که استعمار پولی فرانسه در آفریقا به یک مشکل بسیار بزرگ، تبدیل شود.

راه حل این مشکل، لغو فرانک CFA و اجازه دادن به کشورهای CFA برای کنترل پولی خود است تا بتوانند سیاست‌های پولی‌شان را برای توسعه اقتصادی، تنظیم و از استعمار پولی در کشور جلوگیری کنند.

مزایایی که سیستم CFA برای کشور فرانسه دارد

هنگامی که فرانک CFA در سال ۱۹۴۵ معرفی شد، ارزش آن ۱.۷ فرانک فرانسه بود. با این حال، ارزش آن از ۱۹۴۵ به‌طور پیوسته، کاهش یافته است و در حال حاضر تنها ۰.۰۱ فرانک فرانسه ارزش دارد. این کاهش ارزش، قدرت خرید فرانسه را در برابر مستعمرات سابق خود افزایش داده و واردات کالاهای حیاتی را برای آن‌ها گران‌تر کرده است.

سیستم CFA از زمان ایجاد، تکامل یافته است، اما عملکرد اصلی و روش‌های استفاده از آن، بدون تغییر باقی‌مانده است. این سیستم بر پایه نظریه وابستگی استوار است؛ بر اساس این نظریه، منابع کشورهای در حال توسعه دائما به نفع کشورهای ثروتمند اصلی، استفاده می‌شود.

امروزه سه بانک مرکزی به ۱۵ کشور CFA خدمات ارائه می‌دهند. این بانک‌ها ذخایر ارزی کشورهای CFA را نگه می‌دارند که ۵۰ درصد از آن، باید نزد خزانه‌داری فرانسه نگه‌داری شود. این بدان معنا است که کشورهای CFA، هیچ کنترلی بر نحوه خرج‌شدن ذخایر خود ندارند.

به‌عنوان مثال، زمانی که یک شرکت قهوه‌سازی در ساحل عاج، یک میلیون دلار کالا به یک خریدار چینی می‌فروشد، یوان خریدار در بازار ارز فرانسه به یورو تبدیل می‌شود. سپس خزانه‌داری فرانسه، یورو را به فرانک CFA تبدیل می‌کند و مبلغ را به حساب شرکت قهوه در بانک مرکزی آفریقای غربی (BCEAO)، واریز می‌کند.

سیستم استعمار پولی CFA پنج مزیت عمده را برای دولت فرانسه به همراه دارد:

• ذخایر ارزی برای استفاده بسته به صلاح‌دید خود
• بازارهای بزرگ برای صادرات گران و واردات ارزان
• توانایی خرید مواد معدنی استراتژیک به پول داخلی خود بدون کاهش ذخایر آن
• وام‌های مطلوب، زمانی که کشورهای CFA اعتبار دارند و نرخ‌های بهره مطلوب، زمانی که آن‌ها بدهکار هستند.
• «وام مضاعف» که در آن، یک کشور CFA از فرانسه وام می‌گیرد و در جستجوی استقرار سرمایه، چاره‌ای جز قرارداد با شرکت‌های فرانسوی ندارد.

سیستم CFA یک ابزار استعمار پولی است که به فرانسه اجازه می‌دهد تا از منابع و بازارهای کشورهای آفریقایی بهره‌مند شود. این سیستم به کشورهای CFA آسیب می‌رساند و مانع از توسعه آن‌ها می‌شود.

سیاست‌های اقتصادی CFA و تأثیرات آن بر کشورهای افریقایی

بازیابی دلارهای حاصل از درآمد نفتی، یک پدیده مشابه عربستان سعودی است که دلارهای حاصل‌شده از درآمد نفتی را به پروژه‌های سرمایه‌گذاری ایالات متحده می‌سپارد. این پدیده به دلیل تاریخچه صادرات مواد خام توسط کشورهای CFA به فرانسه ایجاد شد و قسمتی از درآمد حاصل از آن، توسط بانک مرکزی منطقه جمع‌آوری شده و از طریق بدهی‌های دولت فرانسه یا اروپا مجدداً در بدهی‌های کلان سرمایه‌گذاری می‌شود. تاجران و سرمایه‌گذاران می‌توانند به‌راحتی فرانک CFA خود را به یورو تبدیل کنند، اما شهروندانی که فرانک CFA را خارج از منطقه معامله می‌کنند، نمی‌توانند آن را به‌طور رسمی در هر جایی مبادله کنند.

این سیاست سرکوب و استعمار پولی، فرانسه را ملزم به نگه‌داری مقدار قابل‌توجهی از ذخایر در خزانه پاریس می‌کند؛ همچنین از ایجاد اعتبار داخلی در آفریقا جلوگیری می‌کند. بانک‌های مرکزی منطقه به‌جای ارائه وام با نرخ‌های پایین، در نهایت مجبور به پرداخت وام با نرخ‌های بسیار بالا می‌شوند. در نتیجه کشورهای CFA از طریق خرید بدهی‌های فرانسه یا اروپا با ذخایر استراتژیک خود، برخلاف تمایل خود، شکست می‌خورند.

اگر شما تولیدکننده پنبه هستید، ابتدا باید کالاهای خود را به فرانسه صادر کنید. همچنین، اگر می‌خواهید یک پروژه زیرساختی راه‌اندازی کنید، باید در ابتدا مجوزهای لازم را از فرانسه دریافت کنید. این وضعیت تاریخی به این معنی است که فرانسه توانسته است به کالاهایی با قیمت پایین‌تر از بازارهای مستعمرات پیشین، برسد و کالاها و خدمات خود را با قیمت‌های بالاتر از بازار بفروشد.

Pigeaud و Sylla این وضعیت را به «پیمان استعماری» توصیف کرده‌اند که بر چهار اصل اساسی تمرکز دارد: اجبار مستعمرات به عدم صنعتی‌سازی و تنها اعتماد به خود برای تأمین مواد خام، فروش مواد خام و سپس بازخرید آن، انحصار صادرات و واردات استعماری و کنترل شهرها بر ترجیحات تجاری امور مستعمرات.

سیستم CFA دارای سه ویژگی اصلی است

• تبدیل‌پذیری انتخابی ارز: کسب‌وکارها می‌توانند فرانک CFA خود را به یورو تبدیل کنند، اما شهروندان اجازه این کار را ندارند. این امر باعث می‌شود که فرانک CFA برای شهروندان CFA بی‌ارزش شود و فرانسه می‌تواند از طریق نرخ مبادله کسب‌وکارها، سود کند.
• سرکوب پولی: فرانسه کشورهای عضو CFA را مجبور می‌کند تا مقدار زیادی ذخایر را در خزانه پاریس نگه‌دارند. این امر از ایجاد اعتبار داخلی در کشورهای CFA جلوگیری می‌کند و باعث می‌شود که آن‌ها برای تأمین مالی خود مجبور به استفاده از وام‌های خارجی با نرخ بهره بالا شوند.
• حق اول امتناع در واردات و صادرات: فرانسه حق دارد قبل از هر کشور دیگری، کالاهای کشورهای CFA را وارد یا صادر کند. با این حق، فرانسه می‌تواند به کالاهای ارزان‌تر از بازار مستعمرات سابق خود دسترسی داشته باشد و کالاها و خدمات خود را نیز با قیمت‌های بالاتر از بازار بفروشد.

بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول، سابقه هماهنگی با فرانسه برای اجرای سیستم CFA را دارند و به ندرت از ماهیت استعمار پولی آن انتقاد کرده‌اند.

در نتیجه سیستم CFA، کشورهای CFA را با مشکلات اقتصادی و اجتماعی زیادی مواجه کرده است، از جمله:

• فقر شدید: در بسیاری از کشورهای CFA، بیش از نیمی از جمعیت، زیر خط فقر زندگی می‌کنند.
• بی‌سوادی: نرخ بی‌سوادی در بسیاری از کشورهای CFA بسیار بالا است.
• بیماری: بیماری‌های همه‌گیر مانند: ایدز، مالاریا و سل در بسیاری از کشورهای CFA شایع هستند.

سیستم CFA یک سیستم استثماری است که به فرانسه اجازه می‌دهد تا از کشورهای آفریقای غربی و مرکزی، بهره‌مند شود. این سیستم مانع از توسعه کشورهای CFA و بهبود زندگی مردم آن‌ها می‌شود.

سیاست‌های اقتصادی CFA و چالش‌های مقاومت

در بین ۱۵ کشور CFA، ده کشور همراه با هائیتی، یمن و افغانستان به‌عنوان کمترین کشورهای توسعه‌یافته در جهان شناخته می‌شوند. CFA یک دیپلماسی افراطی از سیاست‌های فرانسه در حفظ منافع این کشور است و مشکلات جدی را برای اقتصاد کشورهای متأثر ایجاد می‌کند.

کشورهای CFA در برابر این سیاست‌ها مقاومت‌هایی از خود نشان داده‌اند، اما با هزینه‌های زیادی از جمله: افزایش بدهی، کاهش استقلال مالی و کنترل ارزی فرانسه، همراه بوده است. تلاش‌ها برای خروج از CFA به نتایج مطلوب نرسیده و به چالش‌های اقتصادی و اجتماعی منجر شده است. در نهایت، مبارزات برای حق اداره امور اقتصادی در CFA همچنان ادامه دارد.

با توجه به این وضعیت، این سوال مطرح می‌شود که آیا کشورهای CFA اعتراضی در برابر این سیاست‌ها و استعمار پولی داشته‌اند؟ بله، اعتراض و مقاومت وجود دارد اما همراه با هزینه‌های سنگین! رهبران ملی‌گرای اولیه آفریقا، استقلال اقتصادی را به‌عنوان اولویت قرار داده‌اند. این مبارزه، از زمان استقلال آفریقا آغاز شده است، اما تاکنون به نتایج مطلوبی نرسیده است.

در دهه‌ی ۱۹۶۰، گینه تلاش کرد که استقلال پولی خود را اعلام کند و از سیستم CFA خارج شود. این تصمیم با واکنش شدیدی از سوی فرانسه مواجه و منجر به بحران اقتصادی شد. سایر تلاش‌های دیگر نیز برای ترک CFA به نتیجه مطلوب نرسیده و تحت فشارهای اقتصادی قرار گرفته‌اند.

بیشتر بخوانید: بیت کوین؛ راهی به رهایی از دلارهای آغشته به نفت و خون

مبارزه فریدا نابورما برای آزادی مالی توگو

فریدا نابورما (Farida Nabourema)، فعال حقوق بشر توگویی، برای استقلال مالی کشورش از فرانسه مبارزه می‌کند. او معتقد است که فرانک CFA، ارز مشترک ۱۵ کشور آفریقایی فرانسوی زبان، ابزاری برای استعمار پولی این کشورها توسط فرانسه است.

در سال ۱۹۶۲، سیلوانوس المپیو، اولین رئیس جمهور توگو، تلاش کرد تا از سیستم CFA خارج شود. اما چند روز قبل از این‌که این انتقال را تکمیل کند، توسط سربازان توگو که در فرانسه آموزش دیده بودند، ترور شد.

فریدا نابورما معتقد است که فرانک CFA به فرانسه اجازه می‌دهد تا کنترل مالی توگو را حفظ کند. او می‌گوید:

فرانسه بیش از نیمی از ذخایر توگو را در بانک‌های خود نگه می‌دارد، جایی که مردم توگو نظارتی بر نحوه مصرف و خرج این ذخایر ندارند.

فریدا نابورما بیان می‌کند که که جنبش ضد CFA در حال رشد است. او افزود:

حدود ۱۰ سال پیش، جنبش ضد CFA شروع به فعالیت کرد. به دلیل تلفن‌های همراه و رسانه‌های اجتماعی، مردم توانستند به‌صورت غیرمتمرکز متحد و سازماندهی شوند.

او امیدوار است که روزی توگو بتواند از فرانک CFA خارج شود و کنترل مالی خود را به‌دست آورد. سیستم CFA، یک ماهیت تاریک دارد، چراکه فرانسوی‌ها در طول زمان توانسته‌اند برای خرید کالاهای حیاتی از مستعمرات سابق خود، پول بگیرند، اما کشورهای آفریقایی باید برای به‌دست آوردن ذخایر خود، تلاش کنند. زمان آن رسیده است که CFA از بین برود؛ زیرا هیچ نفعی برای یک شهروند به همراه ندارد.

ماموریت فوده دیوپ برای ورود بیت کوین به سنگال

فوده دیوپ، بعد از سفر به ایالات متحده، نگاهی انتقادی به وضعیت اقتصادی سنگال داشت. کاهش ارزش فرانک CFA در سال ۱۹۹۴، زندگی دانشجویی او را به خطر انداخت. او تصمیم به تحصیل در دانشگاه کانزاس گرفت، اما با مشکلات مالی خانواده روبه‌رو بود. با این حال، او از حقوق پدرش استفاده کرد و با قرض‌گرفتن توانست به تحصیل ادامه دهد.

فوده پس از مشاهده تحولات نظام پولی در جهان، به‌ویژه آیفون استیو جابز در سال ۲۰۰۷ و بیت کوین در سال ۲۰۰۹، شروع به فکر برای امکان پیاده‌سازی پرداخت‌های بومی و غیرمتمرکز با استفاده از فناوری‌های نوینی هم‌چون بلاک چین کرد. این تجربیات، فوده را به این نتیجه رساند که استعمارزدایی پولی با بیت کوین می‌تواند اتفاق بیفتد و ابزاری برای مبارزه با ظلم و استعمار پولی باشد؛ زیرا این ارز مستقل از کنترل دولت‌ها است.

ارزهای دیجیتال و نقش تحول‌ آفرین بیت کوین

در گذشته، فوده کتاب «خارج از کنترل» را خوانده و در فصلی مرتبط با ارزهای دیجیتال به نقل از کوین کلی، با مفهوم پول دیجیتال و تأثیر آن در جهان، آشنا شده بود. او پیش از ظهور بیت کوین به اندازه کافی در مورد نقش پول دیجیتال در جهان آگاهی نداشت. بیت کوین برای او نقش تحول‌آفرینی داشت و پرسش‌هایی را درباره مفهوم پول و منشأ آن ایجاد کرد.

او از اهمیت سوالاتی هم‌چون، پول چیست؟ و از کجا آمده است؟ یاد کرد و اظهار داشت که بیت کوین مانند چالشی فوده را وارد دنیای هیجانی دیجیتالی کرده است. وی بر این باور بود که در آینده تمام پول‌ها به شکل دیجیتال خواهند بود.

او از ارتباط بین بیت کوین و توانمندسازی افراد برای انجام پرداخت‌ها، پس‌اندازها و فعالیت‌های اقتصادی اطلاعات کسب کرد؛ تأکید داشت که بیت کوین و تلفن‌های هوشمند می‌توانند ابزارهای نوینی برای افراد مناطق محروم باشند. او همچنین در مورد تأثیرات منفی اطلاعات کارت‌های اعتباری و حق کنترل شخص ثالث بر زندگی افراد مطالعه کرد و باور داشت که بیت کوین می‌تواند این مشکلات را حل کند.

فوده در تلاش برای فراهم‌کردن ارتباط با دنیای خارج برای دوستانش در سنگال، تلفن‌های همراهی را آورد و این را به‌عنوان یک وسیله ارتباطی اساسی برای افراد در خانه معرفی کرد. او در سفر به سنگال و بازگشت به ایالات متحده به کار در استارتاپ‌های مختلف در زمینه دیجیتال و فناوری مشغول شد.

فوده از تجربیات خود در حوزه الکترونیکی و بلاک چین دیدگاه‌هایی را به‌دست آورد و در سال ۲۰۱۹ با شرکت در یک هکاتون (Hackathon) حمل‌و‌نقل، یک رابطی تهیه کرد که قفل ماشین‌های تسلا را باز می‌کرد. این تجربه به او برای این‌که می‌تواند به تغییر جهان کمک کند، اعتمادبه‌نفس زیادی داد. او تصمیم گرفت به سنگال بازگردد و آموزش‌های بیت کوین را توسعه دهد.

فوده از این‌که در سال ۲۰۲۱ بیت کوین در السالودار به‌صورت قانونی پذیرفته شد، هیجان‌زده است؛ او بیان می‌کند در آینده‌ای نزدیک، کشورهای آفریقایی بیشتری از السالوادور الگوبرداری می‌کنند و بیت کوین را به‌عنوان پول، قبول خواهند کرد. چنین اتفاقی می‌تواند کشورهای آفریقایی را از استعمار پولی توسط فرانسه نجات دهد.

هنگامی که از فوده در مورد شانس بیت کوین برای جایگزینی بانک مرکزی سوال شد، گفت:

این ایده ممکن است برای آمریکایی‌ها دیوانه‌کننده به‌نظر برسد، اما برای سنگالی‌ها یا توگوها، بانک‌های مرکزی همچون یک انگل در جامعه ما هستند. ممکن است جایگزینی بیت کوین کامل نباشد، اما ما باید از ابزارهایی که امروز داریم برای مبارزه مردم علیه استعمار پولی استفاده کنیم.

جدایی پول از دولت

در دهه ۱۹۸۰، اقتصاددان کامرونی، جوزف تونجانگ پومی، کتابی با عنوان «ارز، بندگی و آزادی: استعمار پولی آفریقا» نوشت. در این کتاب، وی تأکید داشت که وابستگی به پول، پایه و اساس تمام وابستگی‌ها است. پیام قوی این کتاب این بود: سرنوشت آفریقا یا از طریق پول ساخته می‌شود یا اصلاً ساخته نمی‌شود.

مسائل مربوط به استعمار پولی و ارز در حوزه جهانی حقوق بشر به شدت نادیده گرفته می‌شود و در کنفرانس‌های حقوق بشر نیز به ندرت مورد بحث قرار می‌گیرند. اما اگر از یک طرفدار دموکراسی در مقابل یک رژیم استبدادی درباره پول سوال کنید، داستان‌های شگفت‌انگیز و غمناکی خواهید شنید. مسائلی مانند پول‌زدایی در اریتره و کره شمالی، تورم شدید در زیمبابوه و ونزوئلا، نظارت دولتی در چین و هنگ کنگ، توقف پرداخت‌ها در بلاروس و نیجریه، و فایروال‌های اقتصادی در ایران و فلسطین همگی یک تراژدی غمگین هستند.

در حال حاضر، استعمار پولی در توگو و سنگال به‌وجود آمده است و بدون آزادی مالی، جنبش‌ها و سازمان‌های غیردولتی، نمی‌توانند به حیات خود ادامه دهند.

استعمار پولی همچنان مخفیانه ادامه دارد و در جلسات دولتی به آن اشاره نمی‌شود. برای ۱۸۲ میلیون نفر در کشورهای CFA، هر چند نامشان از نظر سیاسی مستقل است، اقتصاد و پول آن‌ها هنوز هم تحت‌تأثیر استعمار است و قدرت‌های خارجی از این وابستگی سوءاستفاده می‌کنند.

در سال‌های اخیر جمعیت منطقه CFA در حال افزایش بوده اما نسل جدید، یک تفاوت اساسی با نسل‌های پیشین دارد؛ آن‌ها استعمار پولی فرانسه را درک کرده‌اند و از این کشور نفرت دارند. همچنین به منابع و حقوق ملی خود آگاه هستند و روزانه در فضای مجازی فعالیت‌های وسیعی برای آموزش و آگاهی داشته‌اند. آن‌ها وضع موجود و سلطه صندوق بین‌المللی پول را نادیده گرفته‌اند و فقط خواهان ارز منطقه‌ای که تحت کنترل رهبران محلی است یا یک سیستمی که هر کشور CFA واحد پول خود را ایجاد و اجرا می‌کند، هستند.

تهدیداتی همچون خطر حکومت ناکارآمد داخلی یا به سلطه درآمدن توسط قدرت‌های خارجی نظیر روسیه یا چین همچنان وجود دارد. مشخص است که مردم به پولی نیاز دارند که در کنترل خودشان باشد و هیچ دولتی نتواند آن را دست‌کاری کند. مانند جدایی تاریخی دین از سیاست که کیفیت زندگی را تحت‌تٔثیر قرار داده است، جدایی پول از دولت نیز در حال پیشرفت است.

آنچه در بیت کوین سلاحی علیه استعمار پولی مطالعه کردیم

بیت کوین به‌عنوان یک ابزار مالی غیرمتمرکز، به یک سلاح و ابزار قدرتمند برای مقابله با استعمار پولی تبدیل شده است. این ارز دیجیتال به مردم امکان می‌دهد تا کنترل بیشتری بر دارایی‌های خود داشته باشند و از دخالت‌های خارجی و سیاست‌های استعماری پولی جلوگیری کنند. بیت کوین، با ویژگی‌هایی همچون غیرقابل توقف بودن و بدون نیاز به واسطه، به مردم جامعه کمک می‌کند تا استقلال مالی بیشتری را تجربه کرده و از نظام‌های مرکزی واسط و استعمار پولی در امان بمانند. این ابزار مانند یک سلاح مهم در مبارزه برای ایجاد یک اقتصاد متنوع و مستقل شناخته می‌شود و در راستای جلوگیری از سوءاستفاده دولت‌ها و نهادهای مالی بین‌المللی حرکت می‌کند.